Gjenikonomia

Cila është më e rrezikshme; një armë apo një pishinë? Çfarë kanë të përbashkët nxënësit e shkollave dhe mundësit sumo? Përse tregtarët e drogës ende jetojnë me shoqëruesit e tyre? Sa kushton për tu bërë një prind i vërtetë? Si ka ndikuar legalizimi i abortit në shkallën e krimit të dhunshëm?

Këto nuk mund të tingëllojnë si pyetje tipike për një ekonomist; Njëri nga autorët, Stiven D. Levitt nuk është një ekonomist tipik. Ai është një dijetar shumë i njohur që studion enigmat e jetës së përditshme – që nga mashtrimi dhe krimi tek sportet dhe rritja e fëmijëve - përfundimet e të cilave na sjellin në mendje mençurinë tradicionale.

Gjenikonomia është një bashkëpunim i ri mes Steven D. Levit dhe Stephen J. Dubner, ky i fundit një gazetar dhe autor i vlerësuar me disa çmime. Zakonisht, ata e fillojnë me një mal të dhënash dhe me një pyetje të thjeshtë. Disa nga këto pyetje kanë të bëjnë me çështjet e jetës dhe vdekjes; Të tjerët kanë një cilësi të çuditshme. Kështu, fusha e re e studimit që përfshin ky libër: Gjenikonomia.

Nëpërmjet rrëfimit të fuqishëm dhe depërtimit të thellë, Levitt dhe Dubner tregojnë se ekonomia është thelbësisht studimi i nxitësve; - se si njerëzit marrin atë që dëshirojnë ose kanë nevojë; sidomos, kur njerëzit e tjerë duan ose kanë nevojë për të njëjtën gjë.

Në Gjenikonomi ata eksplorojnë anën e fshehur të çdogjëje. Mënyrën e brendshme të punës së një bande; të vërtetat rreth agjentëve të pasurive të paluajtshme; Mitet e financimit të fushatave; Shenjat treguese të një mësuesi mashtrues; Sekretet e Klu Klux Klan, etj..

Ajo që i bashkon të gjitha këto histori në një është besimi se bota moderne, pavarësisht nga një kompleksitet i madh dhe mashtrimi i vërtetë, nuk është e padepërtueshëm, nuk është e panjohur dhe, nëse bëhen pyetjet e duhura, ajo është edhe më intrigues ngasa ne e mendojmë. Gjithçka që duhet është një mënyrë e re e të vështruarit.

Gjinekonomia krijon këtë premisa të pazakontë: Nëse morali përfaqëson se si do të dëshironim që bota të punojë, atëherë ekonomia përfaqëson atë se si funksionon aktualisht. Është e vërtetë që lexuesit e këtij libri do të armatoset me thashetheme të mjaftueshme dhe histori sa për të kaluar një mijë koktejle. Por Gjinekonomia mund të ofrojë më shumë se kaq: Ajo do të ripërcaktojë fjalë për fjalë mënyrën se si e shohim botën moderne.

PËRMBAJTJA E LIBRIT “GJENIKONOMIA”

   DY FJALË PËR LIBRIN

Ku flitet për zanafillën e këtij libri.

   HYRJE: ANA E FSHEHTË E GJITHÇKAJE

Ku paraqitet ideja kryesore e librit: me pak fjalë, nëse morali përfaqëson mënyrën se si njerëzit do të donin që bota të funksiononte, ekonomia na rrëfen se si ajo funksionon në të vërtetë.

Pse urtia konvencionale gabon kaq shpesh…. Si i shtrembërojnë faktet “specialistët” duke filluar nga studiuesit e kriminologjisë e deri tek agjentët e shitjes së pronave të patundshme dhe ekspertët e shkencave politike…. Pse të dish pikërisht se çfarë të matësh dhe si ta matësh është çelësi për të kuptuar jetën moderne…. Në fund të fundit, çfarë është “Gjenikonomia”?

   Kapitulli 1

ÇFARË KANË TË PËRBASHKËT MËSUESIT E SHKOLLËS DHE MUNDËSIT E SUMOS?

Në të cilin eksplorojmë bukurinë e shpërblimeve si dhe anën e tyre të errët, mashtrimin.

Kush mashtron? Pothuajse të gjithë… Si mashtrojnë mashtruesit dhe si t’i zësh me presh në dorë…. Histori nga një qendër ditore në Izrael… Zhdukja e beftë e shtatë milionë fëmijëve amerikanë…. Mësuesit mashtrues në Chicago… Pse të mashtrosh për të humbur është më keq se të mashtrosh për të fituar… A mundet që mundja Sumo, sporti kombëtar i Japonisë, të jetë i korruptuar?... Çfarë pa Bagel Man: njerëzimi mund të jetë më i ndershëm nga sa mendojmë.

   Kapitulli 2

NË Ç’MËNYRË KU KLUX KLAN PËRNGJET ME NJË GRUP AGJENTËSH TË SHITJES SË PASURIVE TË PATUNDSHME?

Në të cilin ngulmojmë se asgjë nuk ka më shumë fuqi sesa informacioni, sidomos kur abuzohet me të.

Zbulojmë të fshehtat e Ku Klux Klanit…Pse specialistët e çdo fushe janë në pozitë të përsosur për t’ju shfrytëzuar… Kundërhelmi ndaj abuzimit me informacionin: interneti… Pse një makine të re i bie vlera sa hap e mbyll sytë në momentin që del nga salloni… Deshifrojmë kodin e agjentit të shitjes së pasurive të patundshme: çfarë do të thotë në të vërtetë “e mbajtur mirë”… A është Trent Lott më racist se një lojtar i rëndomtë i lojës televizive Weakes Link? Për çfarë gënjejnë më shumë njerëzit në faqet e dedikuara njohjeve dhe takimeve në internet?

   Kapitulli 3

SI KA MUNDËSI QË SHPËRNDARËSIT E DROGËS JETOJNË ENDE ME MAMATË?

Në të cilin zbulojmë se si urtia konvencionale është shpesh një rrjet trillimesh dhe interesash vetjake.

Pse specialistët shpikin statistika përditë; shpikja e sëmundjes kronike të erës së gojës… Si bëhet një pyetje me vend… Udhëtimi i çuditshëm i Sudir Venkateshit në strofullën e drogës… Pse prostitutat fitojnë më shumë se arkitektët… Çfarë kanë të përbashkët një shpërndarës droge, një mbrojtës në skuadrën e futbollit të shkollës së mesme dhe një redaktor… Në ç’mënyrë shpikja e kokainës imitoi shpikjen e getave prej najloni… A ishte droga e keqja më e madhe që iu ra amerikanëve me ngjyrë që prej Jim Crow-it?[1]

   Kapitulli 4

KU U ZHDUKËN KRIMINELËT?

Në të cilin veçojmë faktet dhe trillimet rreth kriminalitetit.

Në mësimin që iu kthye në mësim, çfarë zbuloi Nikola Çaushesku[2] rreth abortit… Pse vitet 1960 ishin kohë të arta për të qenë kriminel… A mendoni se zhvillimi i vrullshëm i ekonomisë gjatë viteve 1990 i vuri fre kriminalitetit? Pa mendoni edhe një herë… Pse dënimi me vdekje nuk i pengon kriminelët… A me të vërtetë policia është në gjendje të ulë shkallën e kriminalitetit? …. Burgje, burgje, burgje gjithandej… Një zbërthim i “mrekullisë” policore të New York City-t… Çfarë është në fund të fundit një armë zjarri?... Pse shpërndarësit e drogës të orëve të para ishin si milionerët e Microsoft-it dhe ata më të vonët ishin si Pets.com… Keqbërësi grabitqar përballë qytetarit të moshuar… Jane Roe, parandaluesja e krimit: si ndryshoi çdo gjë në momentin që aborti u lejua me ligj.

   Kapitulli 5

ÇFARË E BËN NJË PRIND TË JETË I PËRSOSUR?

Në të cilin, nga një sërë këndvështrimesh, shtrojmë pyetjen e koklavitur: Në të vërtetë, a kanë ndonjë ndikim prindërit?

Kalimi i prindërimit nga art në shkencë… Pse specialistëve të prindërimit iu pëlqen t’i trembin prindërit për vdekje… Cila është më e rrezikshme: një armë zjarri apo një pishinë?... Ekonomia e frikës… Prindërit e obsesionuar dhe baltovina e dyshes “me të lindur-me të bindur”… Pse një shkollë e mirë nuk është edhe aq e mirë sa e kishit menduar… Testi bardhezi dhe “sjellja e bardhë”… Tetë gjëra që e bëjnë një fëmijë të ketë ecuri më të mirë në shkollë dhe tetë të tjera që e bëjnë të kundërtën.

   Kapitulli 6

PRINDËRIMI I PËRSOSUR, PJESA II; OSE: PO TË MOS E QUANIM ROSHANDA, A DO TE RRITEJ MË E MBARË?...

Në të cilin peshojmë rëndësinë e aktit të parë zyrtar të prindit, që është zgjedhja e emrit të fëmijës.

Një djalë që quhet Fitimtar dhe vëllai i tij, Dështaku… Emrat më tipikë për njerëzit me ngjyrë dhe për të bardhët… Ndarja racore e kulturës: Pse Seinfeld nuk hyri kurrë në pesëdhjetëshen e programeve më të ndjekura nga komuniteti me ngjyrë… Nëse keni një emër vërtet të shëmtuar, a nuk do të ishte më mirë ta ndërronit? Emrat më të lakmuar dhe ata më të papëlqyer (si ndodh kalimi i njërit te tjetri)… Britney Spears: simptomë, jo shkak… A është Aviva Madisoni i së ardhmes?...

Çfarë mesazhi po i përcillnin botës prindërit tuaj kur jua vunë emrin.

   EPILOGU: DY RRUGË QË TË ÇOJNË NË HARVARD

Në të cilin varësia në të dhënat shkencore vihet përballë rastësisë së jetës së përditshme.

   MATERIAL BONUS

“Mundësia që një agjent shitjeje i pasurive të patundshme të jetë duke ju mashtruar…”

   Pjesë të zgjedhura nga shtypi rreth “Gjenikonomia”

   Nga Revista “The New York Times”

   Bashkëbisedim Pyetje-Përgjigje me autorët.

   SHËNIME

   FALËNDERIME