Boris Leonidovich Pasternak, poet dhe shkrimtar sovjetik i njohur gjerësisht për romanin e tij “Doktor Zhivago”, ka lindur në Moskë më 10 shkurt 1890 në një familje intelektualësh me origjinë hebreje. Babai i tij Leonid ishte një piktor dhe mik i njohur i Tolstoit, nëna e tij, artiste koncertesh Rozalija Kaufman. Boris fillimisht studioi kompozim në konservator dhe filologji në Universitetin e Moskës, por pastaj u diplomua në filozofi, gjithmonë në të njëjtin universitet. Pastaj ndoqi mësimet e filozofit neokantik Cohen në Marburg.

Ai e filloi karrierën e tij në letërsi në vitin 1914 me një përmbledhje poezish me titull “Binjaku i reve”, dhe pastaj përmbledhje të tjera të rëndësishme të tilla si “Përtej Barrierave”, “Ime motër jeta”, “Tema dhe variacione” dhe “Lindja e dytë”, në të cilën ai dukej sikur kërkonte një thjeshtësi të mirëfilltë të vargut dhe një masë klasike, larg përvojave bashkëkohore futuriste tek të cilat shkrimtari fillimisht ishte i afërt. Ai u nda nga futurizmi fakti qoftë për arsye karakteriale (futuristët dhe versionet e tyre rusë ishin artistë shumë agresivë), qoftë për arsye artistike, duke preferuar atmosferën intime, të brendshme, pothuajse harruar të historisë, në të cilën poeti u zhvendos.

Në poezitë “Viti 1905” (1927) dhe “Lejtnant Schmidt” (1927) Pasternak, megjithatë, trajton temën historike të reolucionit të vitit 1905, por duke e projektuar në një distancë përrallore, së cilës i mbivendosen kujtimet e fëmijërisë dhe të atmosferës delikate.

Përmbledhjet e njëpasnjëshme si “Mbi trenat mëngjesorë” – 1943, apo “Pafundësia e Tokës (1945), reflektojnë më afër dhe me mënyra të thjeshta realitetin e ri dhe luftën bujare të popullit sovjetik. Autor edhe i prozave të bukura, pjesërisht autobiografike, në pjesën më të madhe të prodhimit të tij ai ndikohet nga kompozimet muzikore.

Politikisht, pas pjesëmarrjes në klimën e zjarrtë intelektuale të viteve menjëherë pas revolucionit, ai u bashkua me revolucionin rus, duke u përpjekur të jetë besnik i regjimit pa fshehur mizoritë që ai kryente. Pas përmbysjeve revolucionare, Pasternaku vendosi të qëndrojë në atdhe, ku ai kishte një vend të shquar në mesin e poetëve bashkëkohorë, por ai filloi të ëndërrojë një tjetër Rusi, një Rusi të shpirtit dhe frymëzimit evropian dhe universal. Duke iu kundërvënë regjimit, ai mori një qëndrim kundër kushteve të tmerrshme të fshatarëve të kolektivizuar dhe u përpoq pranë Bukharinit të ndërmjetësojë për të shpëtuar Osip Mandelstamin i cili kishte shkruar një ode kundër Stalinit. Ai gjithashtu mbajti kontakte të vazhdueshme me të internuarit dhe të burgosurit.

Viti i shkëputjes përfundimtare nga politika kulturore e partisë ishte viti 1946, kur mori formë sulmi i dhunshëm kundër intelektualëve “deviacionistë dhe borgjezë”. Në të njëjtin vit, me ironi, filloi të shkruante kryeveprën e tij “Doktor Zhivago”, i cili me siguri i dha atij një famë të papritur dhe të madhe në mbarë botën, por edhe shumë tronditje.

Mjafton të kujtojmë se dorëshkrimi u refuzua nga Unioni i Shkrimtarëve dhe nuk mund të publikohej në Rusi, i akuzuar si një “pamflet” anti-sovjetik. Për fat të mirë, e botoi Feltrinelli në Itali në vitin 1957, pas aksidente të ndryshme dhe kompleksesh editoriale (vepra refuzuar tepër nga Calvin, recensent dhe konsulent për Einaudi!). Kritika perëndimore e pranoi librin triumfalisht, aq shumë saqë në vitin 1958 Pasternakut iu dha çmimi Nobel për letërsi.

Lajmi u konsiderua në Rusi si një fyerje për revolucionin dhe Pasternak akuzuar për tradhti, u kërcënua me dëbim. Regjimi e detyroi atë të heqë dorë nga çmimi Nobel, i cili kishte një vulë anti-sovjetike, por që nga ai moment e tutje, shkrimtari është i mbyllur në një heshtje të hidhur, duke u strehuar në mërgim e daçën e tij në Peredelkino, pranë Moskës.

Romani, duke zhvilluar një temë në dukje konvencionale narrative të brishtësisë së individit dhe atë të vetmisë intelektuale në dhunën e errët të historisë, ka një subjekt që shpaloset në një hark gjysmë shekulli, duke filluar në prag revolucioni të vitit 1905 dhe mbaron me fundin e Luftës së Dytë Botërore. Në mënyrë të pashmangshme, e gjithë jeta e autorit është reflektuar në të, edhe pse Pasternaku gjithmonë mohoi që kishte bërë një portret të vetes me Zhivagon. Është e vërtetë se romani ishte realiteti i kohës së tij, ku veprojnë një numër të karaktereve me takimet e tyre dhe përleshjet e tyre, një realitet i jetës së përditshme të vështruar thellë përgjatë periudhave të luftës së parë botërore, revolucionit, luftës civile. Një histori aq komplekse saqë është e vështirë të sintetizohet. Për më tepër, në libër, Pasternak përfshinte disa prej kompozimeve më të pjekura lirike si “poezi të Zhivagos”.

Me një fjalë, “romani ofron një rindërtim të historisë ruse-sovjetike të tre dekadave të para të shekullit pa propozuar gjykime, por duke sugjeruar një alternativë shpirtërore, të ushqyer nga ndjeshmëria e krishterë, në versionin unik heroik-materialist të ofruar nga literatura zyrtare”.

Pasternak ishte gjithashtu autor i përkthimeve të admirueshme të Goethe, Verlaine, shumë poetëve gjeorgjianë dhe Shekspirit, si dhe një autobiografi, botuar në vitin 1957.

Boris Pasternak jetoi vitet e tij të fundit nën kontrollin e rreptë të regjimit dhe vdiq në tërheqjen e tij në Peredelkino më 30 maj 1960. Stoik në jetë dhe thellësisht i keqkuptuar në vendin e tij, vepra e këtij shkrimtari të madh ka patur një ndikim të dukshëm tek poetët rusë më pak konformistë se gjeneratat e mëvonshme.