Udhetim neper Itali, Egjipt, Sinai, Jeruzalem, Qipro, More

“Udhëtim nëpër Itali, Egjipt, Sinai, Jeruzalem, Qipro, More” është pjesë përbërëse e kolanës së shënimeve të udhëtimeve të Nikos Kazantzakit, i cili shprehet se: “Idealja për mua do të ishte tetë muaj udhëtime dhe katër muaj vetmi”.

Një udhëtar shekullor në Kohë dhe në Hapësirë, në rrugëtimin e tij nga Italia deri në More, përshkruan me një mënyrë realiste, por edhe imagjinare çdo vend, duke theksuar se: “Rrugëtimi u jep trajta të reja shqisave, dhe gjëra të thëna me mijëra herë të habisin sikur i sheh për herë të parë...”.

Këto shënime të shtrira në periudhën kohore 1926-1937, na ftojnë të udhëtojmë së bashku me të në këto vende të afërta dhe të largëta njëkohësisht, të udhëtojmë bashkë me veten dhe të ndihemi pse jo një Helenë, një Afërditë... Ndoshta edhe Lindorë, ashtu si shkruan vetë ai, duke e përshkruar atë me një ndjeshmëri dhe thellësi mendimi, aktual edhe në ditët e sotme “Kjo është Lindja, ashtu siç e dashurojmë – e mbushur me dritë, ngjyra, aroma, papastërti dhe hi prej brezave të panumërt që u shfaqën nga baltërat e lumit dhe u thanë si tjegullat nën diell, dhe më pas u kthyen sërish në baltë...

Dhe deri tani është ndarë bashkëpunimi i frikshëm - burrë dhe grua – mbi planetin tonë. Lindori është burri i Europës”. Do të gjejmë veten edhe te shpirti i përvuajtur hebraik duke puthur gurët e lashtë dhe duke u bashkëidentifikuar me racën hebraike.

Sinai i largët në ditët e sotme do të fitonte dimensione të reja brenda nesh dhe Italia e afërt do të shpalosej në një këndvështrim të ri.

FRAGMENT NGA LIBRI

Krijuesi lufton kundër një substance të fortë, të padukshme, e cila ndodhet më lart se ai. Dhe fitimtari më i madh del i humbur; sepse sekreti ynë më i madh - i vetmi që ia vlen të thuhet - mbetet gjithmonë i pathënë. Ai nuk i nënshtrohet asnjëherë kontureve materiale të artit. Çdo fjalë kërkon nga ne një përpjekje të konsiderueshme.

Kundrojmë një pemë të lulëzuar, një hero, një grua, yllin e agimit dhe arrijmë të nxjerrim vetëm një "ah!" të admirueshme. Dhe kur duam që këtë "ah", duke e analizuar, ta kthejmë në mendim, në vepër arti, t'ua transmetojmë njerëzve, ta shpëtojmë nga rrënimi i vetes sonë, atëherë e shohim sesi poshtërohet në fjalë të paturpshme, të lyera plot ajër dhe imagjinatë!

Një natë pashë një ëndërr: Isha përkulur mbi një grumbull letrash dhe shkruaja, shkruaja, shkruaja... Gulçoja si të isha duke ngjitur një mal; luftoja të shpëtoja, të shpëtoja veten, luftoja me fjalët, luftoja t'i zbusja, i ndieja të kërcenin rreth meje të egra, të kundërshtonin si pela. Papritmas, i përkulur siç isha, ndjeva të më përshkonte kokën një vështrim.

I trembur, ngrita sytë dhe pashë: Përpara meje një xhuxh, me mjekër të zezë që prekte tokën, qëndronte, tundte me ngadalë, me mospërfillje, kokën e rëndë dhe më vështronte. I trembur u zhyta sërish në punë, vazhdova të shkruaja. Por vështrimi vazhdonte të shponte tejpërtej kokën time. I ngrita sërish sytë me ngadalë, me frikë, dhe pashë xhuxhin që vetëm tundte kokën me trishtim dhe mospërfillje.

Dhe papritmas, për herë të parë në jetën time, ndjeva neveri në rropullitë e mia, zemërim për këto letra, libra dhe bojëra ku humbisja veten, për luftën time të kobshme për ta mbyllur brenda kontureve të bukurisë shpirtin tim. Kështu, u zgjova me këtë krupë brenda meje. Brenda meje u ngrit një zë i ashpër. Si të ishte ende përpara meje xhuxhi dhe të fliste:

- Jeta jote u tret në eksperimente. Në fundin e çdo rruge qëndron Fitorja dhe pret. Por ti, gjithmonë nxiton, druhesh dhe kthehesh mbrapsht. Turma nuk sheh Sirena, nuk dëgjon këngë në ajër; e verbër, e shurdhët vozit e përkulur në hambarët e tokës. Por më dialektikët, kapitenët, dëgjojnë brenda tyre një Sirenë - shpirtin e tyre - dhe e shkapërderdhin si mbretërit jetën me të. Ç'vlerë tjetër, mendon ti, se ka jeta? Por të mjerët i dëgjojnë Sirenat dhe nuk besojnë, janë plot urtësi dhe drojë, peshojnë Po-në dhe Jo-në me peshore të florinjta gjatë gjithë jetës së tyre. Dhe vdesin. Dhe Zoti, duke mos ditur ku t'i hedhë - që të mos zbukurojnë Ferrin, që të mos ndotin Parajsën - urdhëron t'i varin mes zvetënimit dhe përjetësisë.

- Je i mjerë, dhe më vjen turp të të mbaj me vete!

Unë tunda kokën dhe iu përgjigja:

- Kam arritur deri në fund; dhe në fund të çdo rruge kam gjetur humnerën.

- Ke gjetur paaftësinë tënde për të ecur përpara! Themi humnerë kur nuk mundemi të ndërtojmë ura. Humnera nuk ekziston, fundi nuk ekziston; ekziston vetëm shpirti i njeriut, dhe ai i emërton të gjitha sipas burrërisë apo paburrërisë së tij. Krishti, Buda, Muhameti e gjetën humnerën; por hodhën një urë dhe kaluan. Dhe bashkë me ta kalojnë edhe kopetë njerëzore. Ata janë çobanët. Ata janë heronjtë.

- Dikush bëhet hero nga Zoti, dikush tjetër me luftën e tij të veçantë. Unë po luftoj!

- Hero? Por hero do të thotë disiplinë kundrejt një rregulli më të epërm se personi. Dhe ti ende je i shqetësuar dhe i revoltuar. Nuk mund ta nënshtrosh kaosin brenda teje dhe të krijosh fjalën e plotë. Dhe justifikon veten duke qarë si fëmijë: "Nuk më nxënë format e vjetra!" Por, duke depërtuar në art, do të mund të prekësh kufijtë heroikë, ku do të ketë vend të punojnë dhjetëra shpirtra si yti! Duke kërkuar të vërtetën, qoftë edhe e mjerë e njerëzore, do të mund të nënshtroje forcat fizike, të gjeje dhe të formuloje ligje që të shpërndanin mbi tokë ciklin e lirisë sonë. Madje duke u nisur edhe nga simbolet e rrënuar të fesë, të turresh përpjekjeve të tua, derisa t'u japësh trajtë bashkëkohore pasioneve të përjetshme të Zotit dhe të njeriut.

- Je gabim. Zemra jote nuk njeh mëshirë. Të kam dëgjuar sërish, o zë i urryer, i pamëshirshëm, në çdo udhëkryq ku qëndroja për të zgjedhur drejtimin që do të merrja.

- Gjithnjë do të më dëgjosh në çdo arratisje tënden.

- Nuk jam arratisur kurrë. Gjithmonë eci përpara, duke hequr dorë nga çka kam dashur, duke shqyer zemrën time.

- Deri kur?

- S'e di. Sa të arrij majën time. Atje do të prehem.

- Maja nuk ekziston. Ka vetëm lartësi. Prehje nuk ekziston. E urrej trupin tënd, shpirtin tënd, mendjen tënde. Nuk mundem më, nuk dua më të rrugëtoj me ty.

Ky zë i pamëshirshëm - bashkërrugëtari im Tigri - më shoqëronte, edhe pse më urrente, në të gjitha udhëtimet e mia. Gjithçka e pamë bashkë. Hëngrëm dhe pimë të dy në tryezat e mërgimit, u lënduam të dy, të dy shijuam male, gra, ide.

Dhe kur të ngarkuar me trofe, e të mbushur me plagë, kthehemi në qelinë tonë të freskët, të qetë, në mendjen time ky tigër i heshtur kthehet në gjigant. Atje është strofka e tij. Mbështillet rreth kafkës sime, i fut thonjtë e tij në mendjen time dhe reflektojmë për ato që pamë dhe që kemi ende për të parë.

Gëzohemi të dy që kjo botë, e dukshme dhe e padukshme, është një mister i patjerrshëm; i thellë, i pakuptueshëm, përtej mendjes, dëshirës, sigurisë. Bisedojmë të dy - bashkërrugëtari im Tigri dhe unë - dhe qeshim që jemi kaq të fortë, të dashur dhe të pangopur dhe që sigurisht, një mbrëmje, do të hamë një grusht dhé për t'u ngopur. Dhe kur jemi shumë në qejf ose ndiejmë një pikëllim të padurueshëm, luajmë dhe e bëjmë Zotin t'i psalë, duke u dridhur, himne patetikë njeriut fatkeq.

O Zot, ç'gëzim është ky, të jetosh, të shohësh dhe të luash me Tigrin e madh e të mos kesh frikë! Dhe një mëngjes të ngrihesh dhe të thuash: "Fjalët! Fjalët! Shpëtim tjetër s'ka! S'kam në pushtetin tim veçse 24 ushtarë prej plumbi, do të shpall mobilizimin, do të ngre ushtrinë, do të fitoj mbi vdekjen!"

Dhe e di mirë se vdekjen nuk e mund dot; por vlera e njeriut nuk është Fitorja, është lufta për Fitoren. Dhe di edhe më të vështirën: Nuk është kjo lufta për Fitore. Vlera e njeriut është një e vetme: të jetojë dhe të vdesë me nder, pa pritur shpërblim. Dhe kjo e treta, akoma më e vështira: siguria se nuk ekziston shpërblimi, të të mbushë me gëzim, krenari dhe burrëri.